بیماری اسپاسم روده یا انسداد روده و یا همان (کولیک) یکی از خطرناک ترین و شایع ترین بیماری هایی است که اسب ها به آن مبتلا میشوند . این عارضه معمولا روده کور(آپاندیس) اسب را مختل کرده و اگر شدت پیدا کند عواقب وخیمی داشته که نیازمند عمل جراحی است و گاه به مرگ نیز منجر میشود .

کولیک انواع مختلفی دارد از جمله کولیک انقباضی؛ که به تشنج معده و روده و دردهای شدید منجر میشود . نوع دیگر کولیک گازی ناشی از فشار گاز معده و روده است که موضوع مورد بحث امروز ماست.

درمان کولیک در مراحل اولیه و غیر پیشرفته به آسانی با تزریق آمپول یا شستشوی معده حل میشود، اما در صورت پیشرفت بیماری، اسب به جراحی فوری نیاز دارد .

این بیماری دهها علت دارد که اکثرا به غذا مربوط میشود، اسبداران نیز کاملا به آن واقف هستند ، از مهم ترین دلایل غذایی علوفه خشک ، در مدت زمان کوتاه و تند خوردن ، وجود مواد و الیاف غیر قابل هضم در خوراک ، به اضافه غذای آلوده ، خستگی ، سرمای شدید و تغییرات سریع آب و هوایی ، و حتی نوشیدن آب بسیار سرد ، کم تحرکی، عطش و کم آبی بدن همگی منجر به تضعیف عملکرد معده میشود ، علاوه بر آن، عوامل ژنتیکی و مادرزادی و غیره نیز تأثیرگذار هستند .

خانم دکتر ایبونی اسکالونا پژوهشگر رشته دامپزشکی در آکادمی سلطنتی لندن که ریاست یک هیأت علمی را به عهده داشت به نتایج ملموسی در مورد رابطه بین کولیک و یکی از عادات بد اسب ها دست یافته است و آن بلعیدن هوا از طریق دهان است عادت شایعی که بسیاری از اسب ها با انگیزه های متفاوت آن را انجام میدهند .

در این حالت اسب چوب یا هر شیء فلزی آخور یا اسطبل را گاز می گیرد و در حالیکه دهان اسب باز است حجم هوای زیادی وارد معده و دستگاه گوارش حیوان میشود ، اسب بارها در ساعت های متمادی در طول روز این حرکت نادرست را تکرار می کند که در نتیجه به بیماری کولیک گازی یا اسپاسمی دچار میشود .

ارتباط مستقیم

این پژوهشگر انگلیسی تاکید می کند اسب هایی که چنین عادت نادرستی دارند سابقه طولانی تری در بیماری کولیک دارند و باعث اعتقاد کارشناسان به این مساله شده که ورود حجم بالای هوا به دستگاه گوارش به هر دلیلی باعث این بیماری مهلک میشود. از این رو بسیاری از اسبداران و اسطبل داران با شگردهای متفاوت به جنگ این پدیده (بلعیدن یا مکیدن هوا) رفته اند به عنوان مثال استفاده از یک لاستیک(طوق) برای جلوگیری از باز شدن بیش از حد دهان، یا الکترونیکی کردن در و دیوار اسطبل ، در مواردی نیز انجام محدود جراحی. اما دکتر ایبونی نه تنها این گزینه ها را تأیید نمی کند بلکه هشدار داده و به وجود نکته علمی و مستدلی اشاره می کند که استفاده از این وسائل، و خستگی مفرط و فشار روحی اسب با هم در ارتباط است و خود منجر به عوامل پرخطر دیگری مانند عفونت معده میشود.

پژوهشگران این رفتار را ناشی از بدخلقی و خستگی حیوان و نبود کار دیگری که با آن سرگرم شود می دانند . اسب ها بنا بر طبیعت خود تمایل به پرخوری در ساعت های طولانی دارد و گاه زمان آن به 18 ساعت در روز می رسد . به همین دلیل وقتی اسب غذایش را در طول یک تا دو ساعت می خورد بقیه ساعت ها را بیکار شده و به عادت های بد رو می آورد .

از نظر کارشناسان نبود علوفه در مقابل اسب در طول روز عامل مهمی در روی آوردن حیوان به سمت عادت ها و رفتارهای غلط است.

توصیه ها و راهکارها

یک پژوهش انگلیسی تأکید می کند که بهترین و ایمن ترین شیوه برای مقابله با سندرم بلعیدن هوا (کریبنگ) چراندن و بیرون بردن روزانه اسب در طول روز و نیز تحرک داشتن حیوان است، علاوه بر لزوم وجود مقادیر علوفه مناسب و تازه در اسطبل. همچنین بررسی ها نشان داده که سرگرم شدن اسب به خوردن مداوم علوفه اما به مقدار کم می تواند به رفع این عادت بد کمک کند .

همچنین بررسی ها حاکی از آن است که مدت زمان طولانی در اسطبل ماندن به ویژه در فصل پاییز و زمستان ارتباط زیادی به کولیک اسب ها دارد و فرقی ندارد که حیوان هوا بلعیده باشد یا خیر .

با توجه به موارد ذکر شده دکتر ایبونی برای کاهش عارضه کولیک شش توصیه ذیل را به اسبداران و اسطبل داران دارد :

لزوم بیرون بردن اسب از اسطبل و آخور در فصل پاییز که به خاطر شرایط بد آب و هوایی در داخل اسطبل نگه داشته میشوند، که در انگلیس رایج است . 

خوراندن علوفه (یونجه) تازه نسبت به کاه، چرا که زیاده روی در خوردن کاه خشک یا تخمیر شده میانگین ابتلا به درد شکم را بالا میبرد .

وجود آب سالم و مناسب جهت عدم تشنگی و کم نشدن مایعات بدن زیرا می تواند منجر به کولیک شود .

برنامه غذایی و چراندن منظم و بدون تغییر به نحوی که مدت زمان هر دوره کمتر از سه هفته نباشد ، و در صورت تغییر بیشتر از چند روز طول نکشد زیرا دستگاه گوارش اسب خودبخود به برنامه غذایی عادت می کند .

پاکسازی روده اسب از شر کرم ها و انگل ها ، با پیروی از برنامه منظم میکروب زدایی و کرم زدایی معده و روده حیوان .

مراقبت همیشگی از دندان های اسب با تمیز کردن و انجام معاینه و اطمینان از عدم پوسیدگی و التهابات دهانی در چارچوب برنامه کلی بهداشت دهان که دروازه سیستم گوارش محسوب میشود .

در پایان خانم دکتر ایبونی به همه اسبداران توصیه می کند برای مقابله با عارضه بلع هوا از کره گی اقدام کنند، و در صورت مشاهده این عارضه در یکی از اسب ها بهتر است فورا برنامه منظم غذایی و خروج از اسطبل را در پیش گرفته و اصلاحات لازم را با رعایت موارد ذکر شده انجام دهند .  

مجله العادیات امارات متحده عربی 15 ژانویه  2015 (25 دی ماه 1393) - ترجمه رادان هورس