هندیکاپینگ چیست و هندیکاپر کیست؟

یکی از بحث های بسیار مهم در دنیای اسبدوانی بحث هندیکاپینگ است. مقوله ای که در کشور ما نیاز به یک تغییر جدی و بنیادین دارد. در حقیقت این رقابت نزدیک بین اسب هاست که مسابقه را زیبا و هیجان انگیز می کند و این امر فقط از طریق هندیکاپینگ میسر می شود. هنر هندیکاپر این است که چیدمان اسبها در مسابقه و وزنی که آن ها باید توسط چابکسوارشان حمل کنند را به نحوی انجام دهد که اسب ها با کمترین فاصله نسبت به یکدیگر از خط پایان رد شوند و رقابت تا لحظه ی آخر داغ باشد. پس اگر روزی برای تماشای مسابقات اسبدوانی به میدانی رفتید و دیدید که در همه دور ها اسب ها با فاصله های گزاف از هم از خط رد می شوند قطعا یا مشکل از هندیکاپینگ است یا اسب ها دوپینگ های نیروزا و نیروکاه کرده اند یا مثلا اسبی مصدوم شده است.

متاسفانه اصطلاح هندیکاپ در ایران به غلط معنی شده یا حداقل به غلط اجرا می شود. در ایران ما کورسی داریم به اسم هندیکاپ که وقتی اسب ها در یک مسابقه در محدوده امتیازی گسترده ای از هم قرار دارند ولی از نظر عملکردی به هم نزدیک هستند اصطلاحا کورسی به نام "هندیکاپ" به آن ها می دهند در حالی که در خارج کورس هندیکاپ و هندیکاپ کردن کورس یعنی چیدمان یک سری اسبها با امتیازات نزدیک به هم و اختصاص وزن های متفاوت به آن ها به نحوی که شانس برنده شدن همه اسب ها را حداقل روی کاغذ با هم برابر کند. مثلا اگر در ایران تعداد 12 اسب در فاصله امتیازی 50 تا 150 برای شرکت در مسابقه ای ثبت نام کنند و چون تعداد اسب ها از یک امتیازی به بالا آنقدر نیست که هندیکاپر بتواند کورس جداگانه ای به آن ها بدهد، مجبور می شود تمام این 12 اسب را در یک کورس بچیند و با دادن وزن های متفاوت تلاش کند تا شانس برنده شدن آن ها را در مسابقه به هم نزدیک کند فارغ از این مطلب که ممکن است آن اسب 50 امتیازی در اوج آمادگی باشد و تمام امتیازات خود را طی 1 سال کسب کرده باشد و اسب 150 امتیازی امتیازات خود را طی 5 سال حضور در میدان کسب کرده باشد. اما کمی اگر ژرف تر به مساله نگاه کنیم به عمق مشکل پی می بریم و اینکه اصلا چرا باید اسبی که 2 سال مصدوم بوده و ندویده بعد از بازگشتش به میدان با همان امتیاز قبلی و در همان گروه قبلی مسابقه بدهد؟! این جاست که بحث دیگری با عنوان کاهش امتیاز (ریتینگ) اسب مطرح می شود... مطلبی که جایش در سیستم امتیاز دهی اسبدوانی ایران خالی است.

هندیکاپینگ بیشتر از آنکه علم باشد هنر است. همانطور که در ادامه خواهید خواند هندیکاپر ها در دنیا با فرمول و معادله خاصی کار نمی کنند و یا اگر هم در مواردی کار کنند آن را همیشه با منطق خود هم مورد سنجش قرار می دهند تا ببینند آیا عددی که از فرمول بدست آورده اند با منطق اسبدوانی هم منطبق است یا خیر. هندیکاپری اختصاص 8 امتیاز به اسب اول، 4 امتیاز به اسب دوم و 2 امتیاز به اسب سوم نیست ! ساده لوحانه خواهد بود اگر در محاسبه امتیاز اسب ها مواردی چون جنس زمین، فاصله اسب ها از یکدیگر هنگام رد شدن از خط پایان، گروهی که اسب در آن مسابقه داده و مقام آورده، مسافت مسابقه، شماره دپار و ... لحاظ نگردند. اما با توجه به نبود امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در ایران مانند استاندارد نبودن جنس پوشش میادین اسبدوانی، نداشتن نیروی انسانی آموزش دیده و کافی برای هندیکاپری، عدم اعتماد مربیان و مردم به هندیکاپرها، عدم وجود تعداد اسب کافی برای شرکت در مسابقات، وجود مافیا و بحث دوپینگ به نظر می رسد فعلا شرایط تغییر این روش امتیاز دهی وجود ندارد.  

مطلب پیش رو ترجمه راهنمای هندیکاپینگ و معرفی روند هندیکاپری در بریتانیاست که نشان می دهد چه روند دقیق و منظمی طی می شود تا اسب ها اولا امتیاز بندی شوند، دوما بعد از ثبت نام در مسابقات چگونه گروه بندی شوند و با هم مسابقه دهند، سوما چه وزنی با توجه به توانایی هایشان به آنها اختصاص داده شود و چهارما اینکه بعد از مسابقه و با توجه به مقامی که کسب کرده اند امتیازشان چه تغییری باید بکند.

· هندیکاپینگ

یک کورس هندیکاپ کورسی است که در آن هر اسب با توجه به توانایی اش ملزم به حمل وزن مشخصی است که باعث می شود شانس تمامی اسبها برای کسب مقام اول تا حد امکان برابر گردد.

هر بار که اسبی در مسابقه ای شرکت می کند عملکردش توسط هندیکاپر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و امتیازی به عنوان ریتینگ برای اسب منظور می گردد.

در تعیین ریتینگ اسب ها فاکتور های مختلفی لحاظ می گردند از جمله :

1 -  وزن حمل شده توسط اسب

2 -  مسافت مسابقه

3 -  شماره دپار

4 -  جنس و میزان رطوبت زمین

5 -  فاصله بین اسبها هنگام گذشتن از خط پایان

6 -  میزان آمادگی اسب در روز مسابقه

7 -  حادثه احتمالی که موجب تغییر در نتیجه مسابقه شده باشد.

8 -  آهنگ حرکت اسبها در طول مسابقه

هرچند که پایه و بنیان هندیکاپینگ بر داده های معلوم و شواهد واقعی استوار است اما عقیده و نظر شخص هندیکاپر نیز در محاسبه ریتینگ اسبها نقش دارد اما هندیکاپر باید همواره آماده ی پاسخگویی به سوالات بوده و جوابی قانع کننده برای امتیازی که محاسبه کرده داشته باشد.

فلسفه ی هندیکاپینگ ، برابر کردن شانس اسب ها در مسابقه تا حد ممکن به منظور افزایش هیجان مسابقه برای تماشاگران و افرادی است که قصد شرط بندی روی اسب ها را دارند.

· تیم هندیکاپینگ

هر هندیکاپر تعداد مشخصی از اسب های کشورش را با توجه به مسافتی که اسب در آن مسابقه می دهد در حیطه اختیار و زیر نظر خود دارد.

به عنوان مثال در بریتانیا این تیم از یک رئیس هندیکاپری ، یک نایب رئیس هندیکاپری ، دو سر هندیکاپر و هشت هندیکاپر تشکیل شده است که این 8 هندیکاپر در بازه های مسافتی  1000 تا 1200 ، 1200 تا 1400 ، 1400 تا 1600 ، 1600 تا 1800 ، 1800 تا 2000، 2000 تا 2200 ، 2200 تا 2400 ، 2400 به بالا و تمام کورس های اسبهای دو ساله، اسب ها را زیر نظر دارند. تقسیم بندی مشابهی نیز برای کورس های با مانع در نظر گرفته شده.

اهداف هندیکاپر عبارتند از :

1 -  تا حد ممکن نزدیک کردن اسب ها به هم هنگام عبور از خط پایان.

2 -  اطمینان از اینکه اسب با امتیاز کسب کرده در شرایط نرمال خود می تواند بهترین نتیجه ممکن را در گروهی که شرکت کرده کسب کند.

3 -  تشکیل یک بازی پازل گونه برای تماشاچیان که از حل آن و حدس اسبهای برنده هنگام کورس لذت ببرند.

4 -  هیجان انگیز کردن پیش بینی برای همه و اینکه همه ی اسب ها شانسی منطقی برای کسب مقام دارند.

5 -  ارزیابی مجدد امتیاز اسب ها بعد از کورس و امتیاز بندی مجدد اسبها به نحوی که اگر رقابت پایاپای و نزدیک بوده و دوباره همان اسب ها با هم مسابقه بدهند شانس همه اسب ها مساوی گردد.

6 -  کاهش امتیاز اسبهایی که نا امید کننده ظاهر شده اند و می توان با این کار شانسی مجدد برای کسب موفقیت در آینده برای آنها ایجاد کرد.

7 -  تا حد ممکن پاسخگو بودن به مربیان و مالکان در مورد امتیاز در نظر گرفته شده برای اسب هایشان.

· روش هندیکاپینگ ( در بریتانیا )

هندیکاپینگ از یک فرآیند دو مرحله ای تشکیل شده.

1 -  هندیکاپر هر اسب را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داده و یک شمای کلی را با توجه به عملکردش در نظر می گیرد.

2 -  با در نظر گرفتن شمای کلی که برای اسب در نظر گرفته، امتیازی به اسب می دهد و بر اساس آن وزنی را به اسب اختصاص می دهد که باید هنگام کورس با خود حمل کند.

پیش از توضیح روند دو مرحله فوق ابتدا شرایط امتیاز دهی به اسب ها را مرور می کنیم.

در مورد کورس های بدون مانع 3 سال به بالا اسب باید حداقل سه بار دویده باشد یا دو بار دویده باشد و حداقل یک بار اول شده باشد. در مورد کورس های 2 تا 3 ساله به طور کلی اسب باید حداقل 3 بار دویده باشد. اگر اسب یک بار دویده و اول شده باشد هندیکاپر امتیاز 80 یا پایینتر را برای اسب در نظر می گیرد و اکر اسب دو بار دویده و یک بار از این دو مرتبه را اول شده باشد هندیکاپر امتیاز 85 یا پایینتر را در نظر می گیرد.

سنگ بنای هندیکاپینگ را شمای کلی از هر اسب می سازد. در محاسبه ی این شمای کلی از هر اسب هندیکاپر باید یک یا چند اسب را به عنوان اسب نشانه )  Marker or Yardstick  ) شناسایی کند. این اسب ( ها ) آنهایی هستند که عملکردشان تقریبا مشابه کورس قبلی آنها بوده یا متناسب با امتیاز هندیکاپری که به آنها اختصاص داده شده از خود توانایی نشان داده اند.

بعد از شناسایی این اسب ( ها ) هندیکاپر با استفاده از جدول تبدیل فاصله به وزن ، با توجه به میزان فاصله اسب ها از یکدیگر هنگام عبور از خط پایان اضافه وزن مشخصی را برای هر اسب نسبت به اسب نشانه در نظر می گیرد.

Ò      کورس 1000 متر : 3 پوند برای هر طول فاصله

Ò      کورس 1200 متر : 2.5 پوند برای هر طول فاصله

Ò      کورس 1400 تا 1600متر : 2 پوند برای هر طول فاصله

Ò      کورس 1800 تا 2000 متر : 1.75 پوند برای هر طول فاصله

Ò      کورس 2000 تا 2600 متر : 1.5 پوند برای هر طول فاصله

Ò      کورس 2800 متر : 1.25 پوند برای هر طول فاصله

Ò      کورس 3000متر : 1پوند برای هر طول فاصله

بسته به اینکه کدام اسب ها به عنوان نشانه در کورس انتخاب شوند برداشت های متفاوتی می توان از فاصله اسبها و نتیجه ی تبدیل فاصله به وزن داشت اما تجربه نشان می دهند در یک کورس 11 تا 13 اسبی معمولا تنها 2 یا 3 اسب فراتر از امتیاز هندیکاپی که برایشان در نظر گرفته شده عمل می کنند. البته این در مورد کورس های غیر هندیکاپ ( کورس های گروه 1 و 2 و 3 و لیستد ) صدق نمی کند چون فاکتور های دیگری نیز در آن کورس ها دخیل هستند.

در نهایت با توجه به اینکه عملکرد کلی اسب امیدوار کننده بوده یا نا امید کننده ، سیر صعودی داشته یا نزولی ، شمای کلی را برای اسب محاسبه می کنند.

·  محاسبه امتیاز هندیکاپ

Ø      امتیاز جدید ( اسب بدون امتیاز ) : در این حالت همانطور که توضیح داده شد با سه کورس می توان در مورد امتیاز اسب تصمیم گرفت. مثلا اگر اسب سه مسابقه با عملکرد متوسط از خود نشان دهد  و در هر سه ریتینگ 60 بگیرد مطمئنا هندیکاپر امتیاز نهایی 60 را با قاطعیت برای اسب ثبت خواهد کرد. اما مشکل از آنجا شروع می شود که اسب ها عملکر های متفاوتی از خود به نمایش می گذارند مخصوصا وقتی که اسب در مسابقه اول خود بدرخشد اما در دو مسابقه بعدی عملکردی متوسط از خود ارائه دهد.  در این شرایط معمولا هندیکاپر جانب احتیاط را رعایت کرده و بهترین عملکرد اسب را در سخت ترین کورسی که شرکت کرده ملاک قرار می دهد. در مورد چنین اسب هایی اگر در مسابقات بعدی اسب باز هم عملکردی ضعیف داشت امتیازش بیشتر از حد معمول کاهش خواهد یافت تا زمانی که اسب عملکردی مشابه بهترین کورسش و با همان شرایط به نمایش بگذارد.

Ø      افزایش امتیاز هندیکاپ : امتیاز اسب برنده در مسابقه با این دید افزایش خواهد یافت که اسب برای بردن مسابقه ی بعدی خود باید بیشتر تلاش کند. در کورس های هندیکاپ با توجه به اینکه شانس اسب ها برای برنده شدن با دادن وزن های مختلف مساوی می شود پس نتیجه می گیریم تمام اسب ها باید عملکردی فراتر از امتیاز فعلی خود داشته باشند تا برنده ی مسابقه شوند. این مساله در مورد کورس های غیر هندیکاپ صادق نیست چون در آن نوع مسابقات ( Listed , G1, G2, G3) اسب فقط و فقط به خاطر عملکردش در کورس قبلی خود که ممکن است در همان سطح یا حتی پایین تر از آن نیز باشد برای برنده شدن در مسابقه شرکت می کند.

Ø      هیچ قانون مشخص سریعی برای اینکه اسب برنده چند امتیاز باید بگیرد وجود ندارد اما به طور میانگین در کورس های مسطح 6 امتیاز است.

Ø      همچنین لازم است در کورس های هندیکاپی که تعداد اسب ها زیاد و رقابت نزدیک است اسب های دوم و سوم هم امتیازشان افزایش یابد به این دلیل که آنها توانسته اند اکثر رقبای خود را پشت سر بگذارند. به دلیل ایجاد یک ارتباط منطقی بین تمام اسب ها و مقامی که کسب کرده اند و همچنین ایجاد تنوع در جداول مسابقات آینده ای که همان اسب ها در آن شرکت می کنند این کار کاملا توجیه پذیر است. اگر فقط به اسب برنده امتیاز بدهید قطعا  باعث به وجود آمدن یک خلا در لیست امتیازات هندیکاپینگ می شوید و برای گروه بندی و برنامه ریزی مسابقات در آینده دچار مشکل خواهید شد.

Ø      کاهش امتیاز هندیکاپ : هنگامی که هندیکاپر به این نتیجه برسد که امتیاز اسبی عادلانه نبوده و دیگر بیان کننده عملکرد فعلی و واقعی اسب نیست امتیاز اسب را کاهش می دهد. این امر با عملکرد ضعیف اسب در یک مسابقه زیر نظر گرفته می شود اما قطعا کاهش دادن امتیاز اسب فقط با قضاوت در مورد یک مسابقه و اینکه شرایط اسب افت کرده اقدامی شتاب زده خواهد بود. اما اگر این شرایط ادامه پیدا کند هندیکاپر امتیاز اسب را کم خواهد کرد. مقدار کاهش امتیاز بستگی به سابقه اسب دارد. اگر اسبی باشد که در مجموع نتایج خوبی داشته و عملکردی رو به رشد داشته اما ناگهان رو به افول گزارده باشد هندیکاپر در کاهش امتیاز جانب احتیاط را رعایت کرده و به مقدار جزئی امتیاز اسب را کاهش می دهد. اما اگر اسب سابقه ی خوبی نداشته باشد هندیکاپر دست و دل بازانه می تواند امتیاز اسب را کم کند تا شانسی مجدد به اسب برای برنده شدن بدهد. در این مورد هم قانونی سریع و مشخص وجود ندارد و هندیکپر بنا به تجربه اش این کاهش امتیاز را اعمال می کند.

· عملکرد واقعی و پتانسیل اسب

Ø      همانطور که در اهداف هندیکاپینگ توضیح داده شد هدف از این کار ایجاد عدالت و هیجان در مسابقه است و با توجه به توضیحاتی که در محاسبه امتیاز داده شد به هیچ وجه علمی دقیق و محاسبه ای نیست. پس هندیکاپر باید بر اساس مقامی که اسب می توانست در مسابقه به آن دست یابد و نه مقامی که در مسابقه به آن رسیده قضاوت و تصمیم گیری کند فارغ از اینکه اسب در بین اسب های دیگر گیر کرده باشد یا در لحظات پایانی مسابقه زمین خورده باشد.

Ø      خیلی سخت است باور کنیم اسبی که در آخرین گامهای مسابقه اش زمین خورده در حالی که با فاصله چند طول از دیگر اسب ها در حال حرکت بوده را نباید امتیاز دهیم چون اگر همان اسب ها دوباره با هم رقابت کنند مطمئنا اکثر تماشاگران اسب برنده را از پیش شناسایی خواهند کرد. هندیکاپر باید تمام تلاش خود را بکند تا مسابقات آینده ای که اسب در آن شرکت می کند جذاب تر باشد پس منطقی خواهد بود اگر هندیکاپر امتیاز اسبی که بافاصله زیاد از دیگر اسبها  روی آخرین مانع در کورس پرشی زمین می خورد را افزایش دهد و اسم این کار را باید بد شانسی بگذاریم نه نا عدالتی.

· اسب هایی که مدتی از میادین دور هستند :

قانون خاصی در این مورد وجود ندارد و هندیکاپر با نظر خود می تواند امتیاز اسبی را که مدتی از میادین دور بوده ( به علت مصدومیت ) کاهش دهد. در این شرایط معمولا به ازای هر سال دوری از میادین حدود 3 یا 4 امتیاز از ریتینگ اسب کاسته می شود. این کاهش امتیاز بستگی به شرایط آمادگی اسب قبل از مصدومیت نیز دارد، مثلا اگر اسب قبل از مصدومیت سیر صعودی و موفقیت آمیز داشته باشد امتیاز کمتری از او کاسته می شود و اگر سیر نزولی و نتایج ضعیفی داشته باشد امتیاز بیشتری کاسته خواهد شد.

مساله مهم دیگر آخرین ریتینگی است که اسب قبل از مصدومیت کسب کرده و گروهی که اسب در آن مسابقه می داده. هرچه اسب امتیاز بیشتری داشته باشد و در گروه بالاتری بدود ( G1 , G2 , G3) بعد از برگشت از مصدومیت امتیاز بیشتری از اسب کم می شود به این دلیل که رسیدن مجدد به آن سطح از آمادگی کار بسیار دشواری برای اسب و مربی او خواهد بود. اما اسب هایی که در رده های پایین مسابقه می دهند و امتیازشان کم است معمولا پس از برگشت از میادین امتیازی از آنها کم نمی شود.

• اختصاص امتیاز متفاوت زمین چمن و خاک برای یک اسب :

اگر عملکرد اسبی روی زمین های چمن و خاک کاملا متفاوت باشد هندیکاپر می تواند دو ریتینگ برای اسب در نظر بگیرد که به عوامل مختلفی بستگی دارد.

·         کاهش وزن به ازای سن اسب ها:

همانطور که در بخش آیین نامه ها توضیح داده شد هندیکاپر به ازای هر ماه تفاوت سنی اسب های مسابقه دهنده (متولد نیمکره شمالی یا جنوبی بودن) در یک کورس و با توجه به مسافت مسابقه مقداری از وزن اسب جوانتر را کم می کند.

·         نظارت بر کار هندیکاپر

جهت اطمینان از صحت و سلامت کار هندیکاپر موارد زیر همیشه در حال اجرا هستند :

1 -  هندیکاپر ها قبل شروع کار رسمی خود و تحویل گرفتن گروه اسب های تحت نظارت خود 6 ماه زیر نظر سر هندیکاپر ها آموزش می بینند و در نشست های آنها شرکت می کنند.

2 -  بعد از شروع کار، عملکرد آنها همیشه زیر نظر است . بدین صورت که سر هندیکاپر به صورت تصادفی هر هفته تعدادی از کورس هایی که آنها هندیکاپ کرده اند را باز بینی می کند.

3 -  هندیکاپر ها در نشست های هفتگی کار یکدیگر را مورد بررسی قرار می دهند به طوری که مثلا هندیکاپر مسافت های 1000 متر امتیاز اسب های مسافت 1600 متر را باز بینی می کند و بلعکس.

• شکایت مربی و بازنگری در امتیاز اسب :

اگر مربی در مورد امتیازی که به اسبش داده شده شکایتی داشته باشد می تواند آن را به طور کتبی به گروه هندیکاپینگ ارائه دهد و تحت شرایطی این درخواست با حضور سه هندیکاپ از گروه های مختلف بررسی خواهد شد.

گردآوری و ترجمه از: نوید نوین باهران

میدان اسبدوانی جبل علی دبی

ایستاده از راست حمید رادان-دوگ واتسون (مربی اسب های رد اصطبل) - نوید نوین باهران